Hoto: Mataimakin Kwamandan Kwalejin NSCDC, Onoja John Attah
Daga Isiaka Mustapha, Babban Editan People’s Security Monitor

A fadin yankunan da ke da ma’adinai a Najeriya, matsala mai girma tana ta kunno kai. Daga gonakin zinariya na Zamfara zuwa ma’adinan lithium na Kogi, wasu ‘yan bindiga masu satar ma’adinai suna wawure arzikin ƙasa, suna lalata muhalli, tare da haifar da rashin tsaro a yankunan karkara. Yawaitar wannan barna ta zama babbar damuwa ta ƙasa, tana barazana ga tattalin arziki, tsaron muhalli, da zaman lafiya a al’umma.

A matsayin martani, Gwamnatin Tarayya ta kafa Rundunar Musamman ta NSCDC kan Ma’adinai — wato NSCDC Special Mining Marshals, domin kwato dukiyar ƙasa daga hannun masu aikin haramtacciyar hakar ma’adinai. An kaddamar da rundunar a farkon shekarar 2024 ƙarƙashin kulawar Ministan Ma’adinai, Dokta Dele Alake, tare da Kwamandan Janar na NSCDC, Farfesa Ahmed Abubakar Audi. Wannan mataki ya kasance wani gagarumin shiri na kare ɗaya daga cikin manyan sassan tattalin arzikin ƙasar.

Sai dai, yayin da matsalar ke ƙaruwa, an fahimci cewa ƙarfin rundunar bai isa ba. Rahotanni daga jihohi daban-daban na nuna cewa masu satar ma’adinai suna ƙara ƙarfi, suna da makamai, kuma suna da tsarin aiki mai zurfi. Masana tsaro na cewa idan Najeriya za ta lashe wannan yaƙi, dole ne a faɗaɗa rundunar, a ƙara musu horo, da kayan aiki na zamani.

Nasarar farko da rundunar ta samu ta nuna abin da za ta iya yi idan aka tallafa mata yadda ya kamata. Tare da haɗin gwiwa da Ma’aikatar Ma’adinai da Sojojin Najeriya, rundunar ta samu nasarar rushe ayyukan haramtattu, kama shugabannin kungiyoyi, da dawo da ikon gwamnati a yankunan da aka dade ba a shiga ba.

A gaban wannan yaki na musamman, akwai Mataimakin Kwamandan Kwalejin NSCDC, Onoja John Attah, wanda ke jagorantar rundunar. Zuwansa kan kujerar jagoranci ya kawo tsari, horo, da kishin ƙasa cikin rundunar. A ƙarƙashinsa, rundunar ta koma daga zama ƙungiya ta alama zuwa cikakkiyar rundunar tsaro da ke aiki a cikin mafi hadarin wuraren ƙasar.

Abokan aikinsa suna bayyana ACC Attah a matsayin jarumin mai ƙwarewa, wanda ke da fahimta da tausayi, amma kuma ba ya jin tsoro. Ya shahara da kasancewa ɗan ƙasa mai kishin ƙasar da ke fuskantar haɗari don kare martabar ƙasa. Lokacin da yake duban aikin a Nasarawa, ya taɓa cewa: “Satar ma’adinai ba kawai laifi ba ne, yaki ne da ikon ƙasarmu.”

Ko da yake ba su da isassun kayan aiki, jagorancin Attah ya samar da manyan sakamako. Rundunarsa ta gudanar da samame, ta kwato makamai, ta kama shugabannin masu satar ma’adinai, ta kuma hana satar ma’adinai a wurare da dama. Amma duk da haka, buƙatar karin ma’aikata da kayan aiki tana ƙaruwa.

Wannan ne yasa ake kira da gaggawa a ƙarfafa rundunar ta Special Mining Marshals. Ƙara yawan jami’ai da horas da sababbin ma’aikata zai faɗaɗa ikon aikin su, tare da ƙarfafa sashen leƙen asiri da haɗin kai da hukumomin gwamnati na jihohi. Hakan zai ba da damar tsaron yankuna masu ma’adinai da suka fi fuskantar barazana.

Horo na musamman yana da muhimmanci. Sabbin jami’ai dole su sami kwarewa a harkokin leƙen asiri, amfani da fasahar sa ido, da kuma hulɗa da al’umma. Manufar ita ce ba wai kawai su aiwatar da doka ba, amma su zama kwararru da za su fahimci mahimmancin tattalin arziki da tsaro a harkar hakar ma’adinai.

Karkashin jagorancin Farfesa Audi, NSCDC ta fara shirye-shirye na musamman a fannin dabarun aiki, dabarun tsaro, da amfani da bayanan leƙen asiri wajen aiwatar da aiki. Idan aka faɗaɗa wannan, za a samar da jami’an da ke da ƙwarewa, biyayya, da jajircewa a fagen da ke da haɗari.

Ga ACC Onoja John Attah, wannan faɗaɗa ba kawai umarni ba ne — abu ne na gaggawa domin ƙasa. Yana fahimtar haɗarin da jami’ansa ke fuskanta da ƙarfin masu satar ma’adinai, da illolin da hakan ke haifarwa ga rayuwar al’umma. Jagorancinsa ya haɗa kishin ƙasa da basira, wanda yasa ake yaba masa sosai a cikin hukumar.

A ƙasa da ta saba da rashawa da rashin kulawa, jarumtar Attah ta fito fili. Yana jagorantar rundunarsa kai tsaye daga fagen fama, inda ya saba shiga ayyukan da da yawa ke gujewa. Misalinsa ya zaburar da sabbin jami’ai da ke ganin shi a matsayin abin koyi na sadaukarwa da jajircewa.

Shugabancin NSCDC karkashin Farfesa Audi yana goyon bayan hangen nesan Attah. Audi ya dade yana kira da haɗin kai tsakanin hukumomin tsaro, Ma’aikatar Ma’adinai, da al’umma. Sauye-sauyen da yake aiwatarwa sun fi mayar da hankali ga ƙwarewa, neman bayanan sirri, da kyakkyawar hulɗa da jama’a.

Amma aikin da ke gaba yana bukatar ƙarin jajircewa. Faɗaɗa rundunar ba wai ƙara mutane ba ne kawai, amma gina cikakkiyar cibiyar tsaro da za ta iya kare yankunan ma’adinai, ta kuma dawo da kwanciyar hankali da ci gaban tattalin arziki. Wannan yana bukatar ƙarin kuɗi, kayan aiki, da goyon bayan siyasa.

Yayin da matsalar satar ma’adinai ke ci gaba da girma, lokaci yana kurewa. Rashin daukar mataki zai kara jefa tattalin arzikin ƙasa cikin rikici. Faɗaɗa rundunar Special Mining Marshals ya zama wajibi don kare makomar ƙasar.

A halin yanzu, irin su ACC Onoja John Attah na ci gaba da jagorantar wannan yaki a shiru, a wuraren da ke cike da haɗari. Jarumtarsu tana tuna mana cewa arzikin ƙasa ba kawai albarkatu ba ne — gado ne, alƙawari ne, kuma nauyi ne da ya kamata a kare da duka ƙarfi da kishin ƙasa.