Daga Babafemi Ojudu
Nijeriya ta sanar da kafa wata sabuwar runduna—Masu Tsaron Daji (Forest Guards)—da aka dora wa alhakin tabbatar da tsaro a manyan wuraren da ba a kula da su yadda ya kamata. Manufar tana da kyau. Saƙon ya fito da ƙarfi. Gaggawar ma abin fahimta ne.
Amma a ƙasa mai tarihin Nijeriya, ba za a auna kowace runduna mai makami ko rabin makami bisa niyya kaɗai ba. Iko idan an saki shi, dole a bincike shi—da wuri, sosai, ba tare da son zuciya ba.
Dazuzzuka na iya zama ba a kula da su.
Amma iko kansa bai kamata ya zama mara kulawa ba.
Tambayoyin da Dole a Yi
A dimokiraɗiyya, aikin farko na ’yan ƙasa ba tafi ba ne; bincike ne.
Daukar Ma’aikata (Recruitment)
– Yaushe aka ɗauki Masu Tsaron Dajin nan?
– Wa ya gudanar da daukar, kuma bisa wace doka ko izini?
– A ina aka yi daukar?
– Wace ƙa’ida aka yi amfani da ita?
– An yi binciken bayanan baya (background checks)? Wa ya yi?
– An tace masu alaƙa da laifi, ’yan ta’adda ko masu tsattsauran ra’ayi?
Horarwa (Training)
– An horas da su kafin tura su aiki?
– Wa ya horas da su—sojoji, ’yan sanda, Civil Defence, ko kamfanoni masu zaman kansu?
– A ina aka yi horon, kuma tsawon nawa?
– Me aka koya musu su yi—kuma me aka koya musu kada su yi?
– Shin dokokin amfani da ƙarfi, kare fararen hula, da haƙƙin ɗan adam sun kasance a tsakiyar horon?
Umurni da Kulawa (Command and Control)
– Wa ke ba Masu Tsaron Daji umarni?
– Wa suke kai wa rahoto ta aiki da ta gudanarwa?
– Menene tsarin umarni?
– Wa ke ladabtar da su idan abu ya lalace?
– Wa ke ɗaukar alhaki idan rayuka sun salwanta?
Makami (Armament)
– Shin suna da makamai?
– Idan haka ne, irin wane makami?
– Wa ya ba da izinin bayar da makaman?
– Shin an yi rijista da bin diddigi da tantancewa (audit) na makaman?
– A wane hali ne aka ba su damar amfani da ƙarfi mai kisa?
Tura Aiki (Deployment)
– Yaushe aka tura su aiki?
– Wa ya bayar da umarnin turawa?
– A ina ne suke aiki a yau?
– Shin suna aiki tare da sauran hukumomin tsaro ko kuma su kaɗai?
– Waɗanne hanyoyi ne ke hana rikici, maimaitawa, ko takaddama tsakanin rundunoni?
Sa Ido da Alhaki (Oversight and Accountability)
– Wa ke sa ido kan wannan runduna?
– Akwai kulawar majalisa ko farar hula?
– Wace hanya ce ’yan ƙasa za su bi su kai rahoton cin zarafi?
– Waɗanne kariya ne ke hana nuna wariyar kabila, hukuncin gama-kai, ko cin zarafin al’ummomin da ke kusa da daji?
Kuɗi (Funding)
– Wa ke ɗaukar nauyin kuɗin Masu Tsaron Daji?
– Menene kasafin kuɗinsu da tushen kuɗin?
– Me zai faru da rundunar idan kuɗi suka zama ba su da tabbas—ko aka siyasantar da su?
Dalilin Muhimmanci
Tsarin tsaron Nijeriya ya riga ya cika: sojoji, ’yan sanda, Civil Defence, hukumomin leƙen asiri, rundunonin haɗin gwiwa, da wasu ƙananan ƙungiyoyi na gida. Ƙara wata runduna ba tare da tsari mai bayyani ba ba sabuntawa ba ne; haɗari ne mai yawa.
Tarihi ya nuna mana darasi mai tsauri. Ƙungiyoyin da aka kafa don warware matsalolin jiya sau da yawa sukan zama barazanar gobe—marasa alhaki, masu cin hanci, masu siyasa, kuma masu wahalar rushewa. Misalin Federal Road Safety Corps na iya tunatar da mu: an kafa ta da kyakkyawar manufa ta Farfesa Wole Soyinka, amma mun san abin da ta zama bayan mika ta ga magada.
Wuraren da ba a kula da su haɗari ne.
Amma iko mara kulawa yana kashewa.
Kira ga Gaskiya, Ba Zargi ba
Waɗannan tambayoyi ba hari ba ne ga gwamnati.
Gayyata ce zuwa tsanaki da muhimmanci.
Idan Masu Tsaron Daji halal ne, ƙwararru, an horas da su yadda ya kamata, suna da umarni a sarari, kuma ana sa musu ido sosai, to amsa waɗannan tambayoyi zai ƙarfafa amincewar jama’a—ba rage ta ba.
A dimokiraɗiyya, shiru ba biyayya ba ce.
Bincike ne.
Nijeriya ba wai tana bukatar ƙarin ƙarfi kaɗai ba.
Tana bukatar ƙarin bayyanawa, ƙarin alhaki, da ƙarin takatsantsan.
Duk abin da ya gaza haka, shi ne yadda ƙasashe ke faɗawa cikin rikice-rikicen da ba su taɓa shiryawa ba.